La Bibia an Piemontèis

A-i é na diferensa ‘d sostansa an tra ij lìber dë stòria ch’an fan ëstudié ant le scòle e la Bìbia. Ij prim an parlo dle imprèise dij potent d’ës mond, ëd soe cort e dij gran edifissi ch’a l’han fasse fé a soa glòria ‘d lor. A l’opòst, la Bibia an conta la stòria ëd përson-e sèmpie, gent dël pòpol che, a j’euj dël mond a l’avìa gnun-a importansa – al massim mach për esse dësfrutà al servissi dij prim. An efet, a l’é la gent ch’a conta nen, ij déboj, ij mìser, cha l’han ant ij racont ëd la Bìbia l’amportansa la pì granda. A son lor ij protagonista ch’a fan la stòria ch’a l’ha ‘n valor pì grand ant ij propòsit ëd Dé. Mentre che l’orgheuj e l’arogansa dij potent a l’é fàit a tòch e umilià dal giudissi ‘d Dé, la Bibia a magnìfica ‘d përson-e tanme Anna, na fomna “da pòch” e “‘d provinsa”. Chila a patiss ëdcò la condission ëd podèj nen caté ‘d masnà e ‘d crasament. A l’é soa càntica ‘d làuda ch’a l’é l’oget ëd nòstra prima letura. Anna a ringrassia Nosgnor che chila a l’é stàita sernùa për buté al mond, malgré tut, un përsonagi ch’a sarìa stàit ëd significassion për dësvlopé la stòria ‘d Nosgnor: ël profeta Samuel. An costa càntica, Anna a buta an evidensa pròpi l’euvra ‘d Dé ch’a umìlia ij potent e esalta j’ùmij. La sconda letura a parla dl’aflission d’Anna për avèj nen podù caté ‘d fieuj, ëd soa preghiera afoà e coma Dé a-j la concèd. Chila a ‘avrà na masnà che peui a la consacra a Nosgnor e a dventrà ‘l gran profeta Samuel, ch’a pijerà ‘n pòst ëd significassion ant la stòria dla salvëssa. As trata dl’istessa stòria ch’a l’avrà sò cò, a sò temp, ant la vicenda ‘d Gesù ‘d Nasaret. Chiel, ch’a apartnìa pa a le caste dël podèj sivil e religios, a dventerà l’ùnich e sol Grand Sacerdòt përché nojàutri i peuda avèj l’intrada ant la comunion con Dé, parèj dësvergognand le pretèise dle religion d’ës mond. A dimostra sossì nòstra quarta letura, ciapà dai vangej. Chitand për sèmper con ij sò dissépoj ël Templ ëd Gerusalem, chiel a lo “bandon-a a sò destin” e a na profetisa la dëstrussion. A l’é për lòn che Gesù a avertiss ij sò dissépoj  ëd nen lassesse sbaluché da la grandeur ëd coj edifissi e liturgìe, përché la stòria ‘d Dé, cola ch’a conta ‘d pì, a va dapress a ‘d senté opòst a lòn  che cost mond, an soa vanità, tant a apressia. Costa-sì a l’é n’amonission che ‘dcò nojàutri i l’oma da manca d’arsèive. Cola sarà che nojàutri i sernoma?

A peudo nen contesse le inissiative dl’òm, tant bon-e che grame, ch’a falisso dël tut. Che ‘d vergògna: a duro për un pò ma peuj a fondo coma ‘d fiòca sota la calor dël sol. Përchè a càpita parèj? Përchè, coma ch’a dis ël Salm 127: “S’a l’é nen Nosgnor ch’a fabrica la ca, a serv pròpi a gnente ch’ ij fabricant as dago tant da fé”. Dé a l’é ‘l sovran e a son mach ij Sò progèt coj ch’as compiran sicur. A son savi coj che, anans ëd fé cheicòsa, a serco ‘d comprende cola ch’a sìa la volontà ‘d Nosgnor e as na conformo. Cola-lì a l’é l’esperiensa ‘d Ruth, la moabita, dont la stòria i andoma anans a lese ancheuj. Chità ij sò dìo fàuss, coj ‘d soa gent, chila as angagia ‘d cheur con ël Dé ver e viv, ël Dé d’Israel. Parèj, chila as anseriss ant la stòria ‘d Nosgnor e a sarìa peuj dventà fin-a l’antica dël famos rè David. Nàutra ròba ch’a l’é pa durà, ma ch’a l’era mach provisòria a l’era la pràtica dij sacrifissi. Cola pràtica-lì a l’é vnùa a la fin quand che Gesù, ël Crist, a l’ha dàit Soa vita antrega an sacrifissi për ël përdon dij pecà, përchè ‘d sò sacrifissi lor a n’ero mach la prefigurassion profètica. An parla ‘d sossì nòstra tersa letura, ciapà da l’epìstola a j’ebréo. La futilità e l’ipocrisìa dij cap ëd la religion e dla polìtica, a la fin, a l’é cola che Nosgnor Gesù Crist a condan-a an nòstr a quarta letura, dal vangel ëscond san March. Lòn ch’a conta ‘d pì, a j’euj ëd Dé, a l’é la fej umil e la dedission ëd na pòvra vidoa, ch’a l’era antlora ‘d gnun-a ‘mportansa e fin-a dësfrutà e dëspressià. A sarà chila a esse anserìa, con tuti j’onor, ant la stòria ‘d Dé e pa coj-là. A sò compiment a vniran ij propòsit ëd Dé e lolì a l’é sicur coma la mòrt e ‘l giudissi ch’a vnirà dòp!

“Nojàutri i l’oma ‘d mej!”: sto-sì a podrìa esse ‘l titol ch’i podrìo deje a le quatr leture bìbliche dë sta sman-a. Coste leture-sì a indirisso nòstra atension al Dé ver e viv, oponendlo a le promësse veuide ‘d coj ch’a comando an ës mond e a soe divinità. Chiel a l’é ‘l Dé d’Abram, d’Isach e ‘d Giacòb, ël Dé fedel e sincer ëd Gesù Crist. An efet i podoma pa fidesse ‘d coj che, an ësto mond, a l’han ëd podèj. Lor a peudo nen salvene, bele se, coma ‘d blagheur, a diso ‘d podèjlo fé. Ij cacam, ij papaver ëd cost mond a fan mach ëd promësse veuide e a veulo dësfrutene pr’ ij so anteresse ‘d lor. Ël Salm 146 a l’é la testimoniansa dël pòpol ëd Nosgnor ch’a làuda Col ch’a l’ha dimostrà d’esse ‘l Liberator, e che mach Chiel a peul ess-lo.  Ant la sconda letura i trovoma Rut, la moabìta, ch’a l’avìa fàit l’esperiensa dël Dé ver e viv e ch’a sarìa mai pì artornà a le divinità che soa gent a-j rendìa l’adorassion. Bele se chila a l’era ‘nt na situassion arzigosa an famija, a l’avrìa sèmper compagnà soa madòna Noèmi, ant la fiusa che Dé a l’avrìa provëddù për lor. La person-a e l’euvra dël Signor e Salvator Gesù Crist a l’é proclamà ant la tersa letura coma “pì granda” che qualsëssìa prèive e religion d’ës mond. A la fin, ant la letura da l’evangeli scond March, Gesù, quand ch’a respond a na question ch’a l’avìo proponuje an sij comandament, col ch’a l’é ‘l pì ‘d pèis, a dis: “…ël Signor, Dé nòst, a l’é l’ùnich Signor. Veuje bin a Nosgnor, tò Dé, con tut tò cheur, con tuta toa ànima, con tùit ij tò pensé, e con tuta toa fòrsa”. Për chiel, Nosgnor Dé a l’ha da esse amà e servì con tute nòstre facoltà, përché ch’a l’é degn e nòstra vita a dipend da Chiel ant tut e për tut.  

“A l’é vera: i l’hai parlà con gnoransa ‘d còse ch’i podìo nen comprende … Mie orije a l’avìo sentì parlé ‘d ti, ma adess ij mè euj a l’han vëddute. A l’é për lòn che adess mi i m’armangio tut lòn ch’i l’avìa dit, pentì an sla póer e la sënner”. Coste-sì a son le paròle ‘d Giòb, n’òm ëd l’antichità, ciapà da la sconda letura ch’i foma ancheuj. A-i é ‘d gent ch’a dis ch’a conòss nen lòn ch’a sìa Dé, ch’a veul nen savèjne e ch’a l’é gnanca pa pòssibil ‘d savèjne cheicòsa con certëssa. Për lòn a pijo gnun-a posission an ës rësguard. D’àutri, contut, a diso con arogansa che a-i é gnun Dé përchè “la siensa” a l’avrìa pa dimostralo e che tut un bel dì a sarà spiegà sensa dovèj chërde “a la religion”. Mersì a Nosgnor, contut, tanti a rivo a comprende ch’i j’ero sbaliasse, che Nosgnor, ch’an parla për ël mojen ëd la Bibia, a l’ha rason e as arpentisso coma a l’avìa fàit Giòb. Antlora lor a peudo arpete con tut ël cheur j’espression ëd làuda e d’adorassion dël Salm 34, ch’a dis: “Tasté e vëdreve coma ch’ a l’é bon Nosgnor. A son beat coj ch’as buto a la sosta ‘d chiel”. Lor a ‘rsèivo con fiusa le vrità ch’i trovoma an nòstra tersa letura e ch’an presenta Gesù coma “ël géner ëd grand sacerdòt ch’i l’oma da manca, përchè chiel a l’é sant, nossent, nen antamnà dal pecà … e a l’ha arseivù ant ël cél ël pòst d’onor pì àut”. Për vëdde ciàira costa vrità i l’oma da manca che Gesù a doverta j’euj ‘d nòstra ment pròpi coma chiel a l’avìa fàit con l’òm bòrgno ‘d Gérico, dont la conta i la trovoma an nòstra quarta letura. L’anvìt a l’é donca che minca un ëd nojàutri a fasa l’esperiensa dël pentiment e dla fej ant ël Salvator Gesù Crist e ch’a vëdda coma ch’a sìa d’amportansa la pì granda për nòstra vita.

Lë splendrior e la majestà ‘d Dé as arvela ciàira ant j’euvre dla creassion, ma ‘dcò ant j’euvre dla providensa divin-a, la man dël cel. Nosgnor, an efet, a l’ha butà un confin frem, un lìmit che le fòrse dla malissia a podran mai dëstravërsé. J’aque ‘d n’inondassion as fërm-ran ëdnans a sò baragi fòrt. Gnente a podrà compromëtte l’armonìa dla creassion. A la fin a sarà Chiel, Nosgnor, ch’a l’avrà la vitòria an sle fòrse dël càos. Tut sossì a l’é selebrà ant ël Salm ch’i lesoma ancheuj. A-i é, contut, coj che sòn a lo vëddo pa e a lo capisso nen, coma Giòb, che Nosgnor a-j dà na rëspòsta ant la sconda letura. Giòb a l’avìa parlà coma col ch’as përmet ëd trové da dì dle decision ëd Dé con paròle da gnorant. Tut, contut a l’é regolà da la sapiensa ‘d Nosgnor. La përson-a sàvia as ancalerìa mai ‘d butela ‘n question e a serca pitòst ëd comprendla. La limitassion ch’i l’oma ‘d nòstra inteligensa a smija a jë sfòrs veuid e inùtij dij “sacerdòt” ëd le religion ëd cost mond për butesse a pòst con Dé. A l’é Chiel medésim, Dé, ch’a l’ha procurane l’euvra ùnica e sensa confront ëd Gesù, ël “Grand Sacerdòt”, ch’a l’é proclamà ant la tersa letura, cola da l’epìstola a j’Ebrèo. La presunsion ëd l’òm a l’era ‘dcò manifestasse quand che doi dij sò dissépoj a l’avìo ciamà a Gesù d’avèj na posission ch’a l’era nen ëd soa competensa ‘d lor. A lor (e a nojàutri) Gesù a rëspond butandse ùmil e d’efet al sërvissi dl’umanità. Chiel a l’é ‘dcò nòst esempi. I trovoma mai an Chiel blaga o sagna. Sossì a ven an evidensa ant la quarta letura, cola dal vangel. Che Nosgnor an daga d’amprend-ne le lession!

Chiel midem nòstre maladìe e tentassion. A l’é për lòn che Chiel a peul avèj simpatìa génita për nòstre debolësse, rinforsene e tirene fòra. Ëd chi ch’as trata? Ëd Chiel, l’ùnich, ël Signor e Salvator Gesù Crist, dont ij patiment e l’euvra ‘d salvassion a l’era stàita preanonsià da tanti test ëd le Scriture ebràiche. An tra ‘d coj test i trovoma n’esempi ch’an toca ‘l cheur ant ël Salm 22 e na prefigurassion ant j’espression dal lìber ëd Giòb, capìtol 23. Costa vrità a l’é butà an evidensa ant l’epìstola a j’Ebréo, quand ch’a dis: “Cost gran sacerdòt ch’i l’oma a sa bin lòn ch’a sio nòstre debolësse përchè chiel medésim a l’é passà da j’istesse tentassion ch’i l’oma nojàutri, combin ch’a l’àbia mai pecà”. Cost test-sì a buta ‘dcò an evidensa coma ch’a sìa “tajenta” e d’efet la Paròla ‘d Dé quand ch’a denunsia e ch’a centra ij sentiment che soens i stërmoma ant ël cheur sensa che gnanca i-j n’oma la cossiensa. Parèj a fasìa Nosgnor Gesù Crist – coma ch’i vdoma ant la letura dal vangel ëscond San March, anté ch’as presenta a Gesù n’òm ch’a l’avìa, vera, ‘d bon-e intension ma ch’a l’era religios mach a l’aparensa e për dij motiv ësbalià. Soens, an efet, Gesù a dis ëd ròbe provocatòrie për dene ‘n bel sopaton.

Ël tèrmen “integrità” a ven da l’agetiv antregh, nen toch, tut d’un tòch, lë stat ëd cheicòsa ch’a l’ha tute soe part, ij sò element e atribut. L’integrità a l’é ‘l concèt dl’ética ‘d fondé nòstre assion s’un quàder coerent ëd prinsìpi, ël pì grand acòrd possibil an tra j’ideaj e ij valor e soe aplicassion ant la vita concreta. Ël quàder coerent dij prinsìpi dl’ética e dla moral ch’i soma ciamà nojàutri ij cristian a conformess-ne, a l’é stàit fissà da Nosgnor Dé – noi ch’i soma stàit creà a Soa imàgine moral e spiritual. Costi prinsipi a son l’espression dj’atribut e dël caràter ëd Dé midem. Quand ch’i soma slontanasse da Dé e ch’i l’oma vorsù fé nojàutri le lej ch’an piaso ëd pì, i l’oma përdù cola integrità-lì. Ristabilìa an Crist, cola integrità Chiel a la cissa ant le përson-e ch’a arsèivo Gesù coma sò Salvator e Signor.

‘ncheuj. Le fòrse dla malissia a fan pa d’economìe për  impon-e e sodé sò podej tiranich ëd lor quand ch’a serco ‘d neotralisé e dësfesse dla fòrsa d’oposission la pì granda a soe aspirassion totalitàrie: ël pòpol fidel ëd Nosgnor. Tenù lontan e combatù con ij métod ij pì pervers, perseguità e crasà, ël pòpol fidel a Dé, contut, a viv e pròspera. Amperi e d’aspirant ditator a san pì nen còsa inventesse, la frustassion ch’a l’han a l’é màssima: a podran mai disfesse dël pòpol ëd Nosgnor. Soa sovravivensa a travers dij sécoj e milani a l’é ‘n miràcol dl’euvra providensial ëd Dé.